Polikistik over sendromu (PKOS), üretken yaşamın herhangi bir döneminde sıklıkla ortaya çıkabilen, kronik seyreden, gelecekte yaşam kalitesini olumsuz etkileyebilen bir hastalıktır. PKOS, kadınlarda sık görülen (%5-10) bir endokrin bozukluktur. Metabolik sendromun klinik özellikleri olan abdominal obezite, insülin direnci, dislipidemi, hipertansiyon, diabetes mellitus ve kardiyovasküler hastalıklar PKOS’lu bireylerde de görülmektedir . Hastaların %70’inde adet düzensizliği görülmektedir.

Polikistik Over Sendromunda Beslenmenin Önemi

PKOS’un obezite, menstrual siklus bozukluğu, hiperkolesterolemi, hirşutizm, cilt ve iştah sorunları, artmış kan glukoz düzeyi ve hormon dengesizliği gibi tipik semptomlarının beslenme tedavisi ile düzeldiği belirlenmiştir .

Bu nedenle PKOS’ta tedavi hastalığın bulgularına göre düzenlenmelidir. İlaç ve diyet tedavisi hastalığın başlıca tedavi yöntemi olmalıdır . Diyet, egzersiz yapma alışkanlığı ve davranış tedavilerinin birlikte olduğu yaşam kalitesi ve yaşam şekli değişikliği tedavide uygulanacak ilk aşamadır.

PKOS’lu kadınlarda günlük 30 dakika orta şiddette yapılan düzenli egzersiz vücut ağırlığının korunmasında ve kontrolünde önemlidir. Vücut ağırlığı döngüsünü kırmak için zayıflama programının kişiye özel olması, diyetisyen tarafından sıkı bir kontrolün sağlanması, aile ve arkadaş çevresinin desteğinin alınması gerekir .

Bireyde beslenme tedavisi ile vücut ağırlık kaybı ve kan glukozunun dengelenmesi, insülin direncinin azaltılması, dolayısıyla androjen düzeylerinin düzenlenmesi hedeflenmelidir .

PKOS’lu kadınlar üzerinde yapılan bir çalışmada, kadınların bir grubuna altı ay boyunca yüksek proteinli (%40 protein, %30 yağ), ikinci gruba ise standart proteinli diyet (%15 protein, %30 yağ) verilmiştir. Yüksek proteinli diyet tüketenlerde normal proteinli diyet tüketenlere göre anlamlı olarak daha fazla ağırlık ve yağ kaybının olduğu, bel çevresinde azalma ile kan glukozunda düşüş sağlandığı saptanmıştır. Standart proteinli diyet tüketen grubun testosteron düzeyindeki düşüş, yüksek proteinli diyet tüketen gruba göre anlamlı olarak daha yüksek bulunmuştur.

Protein ve glikoz alımının hormon düzeyleri üzerine etkisinin karşılaştırıldığı PKOS’lu 28 kadın üzerinde yapılan başka bir çalışmada, kadınlara 75 g glikoza veya 75 g whey protein izolatı verilmiştir. Protein hidrolizatı alan grubun kan glikozu, insülin ve ghrelin düzeylerinin diğer kadınlara göre daha düşük olduğu bulunmuştur. Glikoz alan grupta ise anlamlı bir şekilde hiperinsülinemi oluşmuş ve bunun da kortizol ile dehidroepiandrosteron (DHEA) düzeyini arttırdığı belirlenmiştir.

Polikistik Over Belirtileri Nelerdir?

Birçok kadında 20’li yaşlardan itibaren Polikistik over belirtileri görülmeye başlanmaktadır. Birçok kadın ise genellikle hamile kalmak istediğinde Polikistik over olduğunun farkına varmaktadır.

• Polikistik Over Sendromuna sahip kadınlarda adet düzensizliği ve menstrüel döngünün bozulduğu görülmektedir.
• Bu kişilerde saçlarda seyrelme veya dökülme rastlanmaktadır.
• Erkek hormonlarının daha yüksek olması nedeniyle yüz, sırt ve göğüs bölgesinde yağlanmaya bağlı akneler görülmeye başlanmaktadır.
• PCOS olan kişilerde vücutta kıllanma artmaktadır. Yüzde, kollarda, alt bacaklarda, göğüs uçlarında ve alt karında istenmeyen erkek tüyü gibi kıllanmalar görülmektedir.
• Hormonel düzensizliğe bağlı olarak kilo artışı yaşanılan sorunlar arasındadır. Ayrıca yorgunluk ve ruh halinde meydana gelen değişiklikler ile karşılaşılabilmektedir.

Polikistik Over Hastaları Hangi Besinleri Tüketmelidir?

• PCOS diyetinde zengin protein kaynaklarına yer verilmelidir. Yumurta, peynir, balık çeşitleri, et, tavuk, köfte, yoğurt, süt, kefir gibi protein içeriği yüksek besinler günlük beslenme programında yer almalıdır. Protein içeriği yüksek besinlerin sindirim süreleri karbonhidrat içeriği yüksek besinlere göre oldukça daha uzundur. Bu yüzden kan şekerinde meydana gelebilecek ani değişimleri de engellemiş olurlar.

PCOS diyetinde brokoli, karnabahar, kabak gibi sebzeler; kuru fasulye, nohut, mercimek maş fasulyesi, karabuğday gibi bakliyatlar; portakal,armut,ananas, greyfurt gibi meyveler tercih edilmelidir. Lif içeriği sayesinde bu besinler kan şekerindeki ani dalgalanmaları engellemektedir. İnsülin direncinin iyileştirilmesine destek olmaktadır.

Polikistik Over Hastaları Hangi Besinlerden Uzak Durmalıdır?

Kızartılmış besinler, mayonez, krema gibi yüksek kalorili besinler ile dondurulmuş, konserve gibi yüksek oranda tuz içeriğinde sahip gıdalar tüketilmemelidir.

• İçeriğinde şeker, früktoz, mısır şurubu ve dekstroz bulunduran besinler tüketilmemelidir. Besinleri tüketmeden önce mutlaka etiketinden içeriği kontrol edilmelidir.

Kişiye özel beslenme danışmanlığı almak isterseniz Küçükyalı /Maltepe'de bulunan ofisim için randevu oluşturabilirsiniz.

Uzm. Dyt. Hande Martin Bütün